วันนี้ตลาดแรงงานบอกว่าต้องการ soft skills จากคนรุ่นใหม่ เด็กรุ่นใหม่ที่กำลังจะออกไปสู่โลกของการทำงาน
แล้ว soft skills คืออะไร
ก่อนจะพูดถึง soft skills ก็อาจจะต้องรู้จัก hard skills ก่อน hard skills คือทักษะเฉพาะด้าน ทำโจทย์คณิตศาสตร์ เขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ว่ายน้ำ ขับรถ รู้เรื่องประวัติศาสตร์ ใช้ภาษาอังกฤษได้ เหล่านี้คือ hard skills คือทักษะเฉพาะด้าน
ส่วน soft skills คือทักษะเกี่ยวกับมนุษย์ เช่นความอดทน ความสามารถในการสื่อสาร การเข้าสังคม การพูดในที่สาธารณะ ความเป็นผู้นำ การจัดการความขัดแย้ง การบริหารเวลา ฯลฯ ทักษะเหล่านี้เป็นทักษะที่ช่วยให้เราสามารถใช้ชีวิตในสังคมได้อย่างราบรื่น หรือทำงานกับผู้คนได้ดี
เรานึกถึงหลายๆ คนที่มี hard skills เฉพาะทาง เช่นอัจฉริยะทางดนตรี แต่เป็นคนที่โกรธเกรี้ยวหรือหน้าตาบูดบึ้งตลอดเวลา ไม่มีใครอยากคบไม่มีใครอยากคุยด้วย หรืออย่างเบาๆ ก็เช่นบางคนมีความรู้ดีมาก แต่เมื่อออกไปนำเสนอหน้าห้องหน้าชั้น กลับพูดจาวกวนไม่รู้เรื่อง หรือสั่นตะกุกตะกัก พูดไม่ออก หรือบางคนเข้าวงไหนวงแตกตรงนั้น นั่นคือเขาขาด soft skills ด้านการสื่อสาร หรือโปรแกรมเมอร์หลายๆ คนที่สื่อสารกับเครื่องจักรได้ง่ายกว่ากับมนุษย์ด้วยกัน
สำหรับการศึกษาในประเทศไทย เราเน้นไปที่ hard skills คือองค์ความรู้ตามสาระวิชาการกัน แต่อาจจะละเลย soft skills หลายๆ ด้านไป ซึ่งจริงๆ แล้วเมื่อเปิดดูตัวชี้วัดหลักสูตร ก็จะพบ soft skills อยู่ด้วย เช่นการทำงานกลุ่ม ความสัมพันธ์ในชั้นเรียน ความสามารถในการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า ...แต่สิ่งเหล่านี้ไม่ได้ถูกให้ความสำคัญ เพราะไม่ได้ใช้สอบ ตราบใดที่เราตอบข้อสอบได้ว่าประติชญาวิเศษณ์คืออะไร ถึงแม้เราจะพูดจาวกวนไม่เป็นภาษาคน แต่เราก็สามารถได้เกรด 4 ในวิชาภาษาไทยได้
ดังนั้นเราแทบไม่ได้ฝึกฝน soft skills กันอย่างเป็นรูปธรรมเลย มีแต่บอกลอยๆ ว่าเธอต้องพูดให้รู้เรื่องนะ เธอต้องเป็นคนดีนะ เธอต้องหัดบริหารเวลานะ ...แต่ไม่มีเครื่องมือในการสอน ไม่มีพื้นที่ให้เด็กได้ฝึกฝน ได้สร้างทักษะเหล่านี้ขึ้นมา เพราะไม่รู้จะเอาเวลาตรงไหนไปใช้แล้ว แค่นี้ก็เรียนกันเต็มแล้ว ไหนจะต้องเรียนพิเศษ ไหนจะต้องเล่นเกม ไหนจะต้องดูซีรี่ส์เกาหลีอีก หรือบางบ้านก็ต้องมีดนตรี กีฬา แล้วนอนให้ครบ 8 ชั่วโมงอีก
เวลาสำหรับการฝึกฝน soft skills อยู่ตรงไหน
และเมื่อไม่เคยฝึก ไม่มีเครื่องมือในการฝึก ไม่ได้แปลความทักษะแต่ละอย่างนี้เป็นรูปธรรมด้วยซ้ำไปว่าแต่ละทักษะหมายถึงอะไรกันแน่ ประกอบด้วยอะไรบ้าง และได้มาด้วยวิธีใดบ้าง แล้วเราจะคาดหวังให้เด็กมีทักษะเหล่านี้ได้อย่างไร
ใครได้ฝึกได้เรียนได้ใช้ทำได้ทำเป็น ก็จะมีทักษะเหล่านี้ ส่วนคนไม่ได้ฝึกก็ไม่มี เหมือนเรียนว่ายน้ำ คนเคยหัดว่ายน้ำก็ว่ายน้ำเป็น คนไม่เคยฝึกหัดมา ไปลงน้ำก็จมเท่านั้น และทักษะ soft skills เหล่านี้ บางทักษะ บางชนิดสอดคล้องกับพัฒนาการบางช่วงวัย ฝึกตั้งแต่เด็กๆ ก็ได้ผลดี แต่เมื่อโตไป ก็กลายเป็นไม้แก่ดัดยาก ถึงจะอยากฝึก ก็อาจจะยาก หรือต้องใช้เวลาหลายๆ ปีถึงจะทำได้คล่องทำได้ดี ...ซึ่งเรื่องนี้ตลาดแรงงานเขาก็บอกมาเลยว่าเขาอยากให้เด็กจบใหม่ออกไปทำงานนี่มีทักษะเหล่านี้เลย สื่อสารได้เลย มีความเป็นผู้นำเลย บริหารความขัดแย้งได้เลย ไม่ใช่ต้องรอฝึกไปอีกสิบยี่สิบปีแล้ว
นอกจากนี้ก็มีงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการประสบความสำเร็จในชีวิตในระยะยาว ก็เกิดจาก soft skills เช่นกัน เช่นการมี grit หรือความมุ่งมั่นต่อเป้าหมายระยะยาว หรือกระทั่งการมี EF (ที่ว่าได้จากการทำงานบ้านในวัยเด็ก) ก็เป็นฐานในการสร้าง soft skills ในวัยรุ่นและผู้ใหญ่ด้วยเช่นกัน
สุดท้ายคือ soft skills ไม่ใช่ลักษณะเฉพาะหรือพรสวรรค์ครับ แต่เป็นสิ่งที่ฝึกให้มีขึ้นได้ แต่ก็ต้องมีการฝึกที่เป็นรูปธรรม ซึ่งใช้ทั้งกระบวนการและเวลา ต้องผ่านการฝึกฝนทำบ่อยๆ จนกลายเป็นทักษะ ไม่ใช่ว่ารอไปเรียนในมหาวิทยาลัยหรือรอเรียนจบแล้วค่อยไปฝึก (เอาเอง) ในบริษัทได้
